Mục tiêu: Chăm sóc thiết yếu (CSTY) trong và ngay sau đẻ là các chăm sóc cơ bản đảm bảo an toàn cho bà mẹ, trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, còn nhiều bà mẹ - trẻ sơ sinh chưa nhận được đầy đủ CSTY, đặc biệt là bà mẹ dân tộc thiểu số sinh con tại nhà. Nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu mô tả thực trạng CSTY trong và ngay sau sinh cho các bà mẹ Xơ Đăng sinh con tại cơ sở y tế (CSYT) và tại nhà huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.
Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu cắt ngang trên 199 bà mẹ Xơ Đăng có con dưới 1 tuổi tại thời điểm điều tra. Sử dụng bộ câu hỏi có cấu trúc phỏng vấn bà mẹ tại nhà về các CSTY cho bà mẹ, trẻ sơ sinh trong và ngay sau đẻ.
Kết quả: Tỷ lệ phụ nữ Xơ Đăng sinh con tại CSYT là 41,7% và tại nhà là 58,3%. Các bà mẹ sinh con tại CSYT nhận được các CSTY: tiêm Oxytoxin (90,4%); xoa đáy tử cung (83,1%); uống vitamin A (74,7%), trong khi các bà mẹ sinh con tại nhà nhận được các chăm sóc này với tỷ lệ tương ứng 7%; 0%; 0% và 7%. Trẻ sinh ở CSYT được đặt da kề da trên ngực/bụng mẹ ngay sau đẻ (92%); bú mẹ sớm trong giờ đầu (80,3%); cân (91,6%), tiêm vitamin K1 (71,1%); để rốn hở (100%). Trẻ sinh tại nhà nhận được các chăm sóc đó với tỷ lệ tương ứng là: 12,9%; 44,8%; 8,6%; 6,9% và 81,9%. Đo chiều dài trẻ và tiêm phòng vắc xin Viêm gan siêu vi B ít được thực hiện ở CSYT (21,7% và 49,4%) và hầu như không làm cho trẻ đẻ tại nhà (6,9% và 0%). Bà mẹ Xơ Đăng đẻ tại nhà vẫn duy trì một số tập tục: ngồi/quì sinh con trên sàn nhà (26,8%); Đỡ đẻ là mụ vườn (75%) hoặc bố mẹ (9,4%); Có 18,1% trẻ được băng kín rốn và 9,5% số trẻ phải nằm một mình sau sinh.
Kết luận: Bà mẹ sinh con tại CSYT nhận được phần lớn các CSTY cho cả mẹ và con, trong khi rất ít các bà mẹ, trẻ sơ sinh nhận được các chăm sóc đó nếu sinh tại nhà. Cần tăng cường vận động các bà mẹ tới CSYT sinh con để nhận được các CSTY bảo đảm cuộc đẻ an toàn và trẻ sinh ra khỏe mạnh.